‌سياست‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در حوزه مطبوعات

(‌مصوب جلسات 478 و 480 مورخ 1380.2.18 و 1380.4.12 شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
‌مقدمه:
‌مطبوعات در كشور ما به عنوان يكي از ابزارهاي فرهنگي، مدافع و نشر دهنده ارزشهاي فرهنگ اسلامي ايراني محسوب مي‌شوند. بي ترديد ارتقاي‌سطح آگاهي‌هاي عمومي با استفاده صحيح از مطبوعات امكان‌پذير است. فعاليت آزاد مطبوعات در چارچوب قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران‌سازنده و جهت دهنده افكار عمومي مي‌باشد و اصل آزادي مطبوعات و حدود و قيود آن در اصل 24 قانون اساسي انعكاس يافته است به همين دليل‌تحليل مفاهيم بكار رفته در اين اصل و تبيين دلالتهاي آن به منظور تعيين مباني سياست فرهنگي جمهوري اسلامي در حوزه مطبوعات، ضروري است.‌مطابق اصل 24 قانون اساسي «‌نشريات و مطبوعات در بيان مطالب آزادند مگر آنكه مخل به مباني اسلام و يا حقوق عمومي باشند» بدين ترتيب در‌اصل 24 قانون اساسي، اصل بر «‌آزادي مطبوعات» است و محدوديت‌هاي آن، به عنوان استثناهاي اين اصل مي‌بايست مورد توجه قرار گيرند. بخش‌مهمي از قانون مطبوعات فعلي نيز به تبيين و ذكر حدود و مصاديق و تدقيق اصل 24 قانون اساسي اختصاص دارد.
‌از جمله سياست‌هاي مهم و اساسي نظام جمهوري اسلامي ارتقاي سطح كيفي و كمي مطبوعات به منظور كمك در رشد و اصلاح فرهنگ عمومي‌است. براي تحقق اين امر و فراهم سازي بستر عيني تحقق سياست‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي در حوزه مطبوعات موارد ذيل مي‌بايست مورد‌عنايت قرار گيرد:
‌الف) بازسازي، نوسازي، تجهيز و توسعه ظرفيت مطبوعات و استفاده از فن آوري جديد ارتباط جمعي و به روز نگه داشتن توانايي‌هاي فني و ابزاري‌رسانه‌ها.
ب) تلاش در جهت ارتقاي كمي و كيفي محصولات و آماده سازي شرايط مطلوب براي مطبوعات به منظور دستيابي به شيوه‌هاي مطلوب و جامع در‌انتشار اخبار و مطالب و نظرات منطقي مختلف با رعايت استقلال و آزادي در چارچوب قوانين.
ج) تأسيس و تقويت مراكز آموزشي و آموزش عالي و تربيت نيروي انساني لازم براي ارتقاي كمي و كيفي مطبوعات.
‌د) گسترش مبادلات فرهنگي خبري و مطبوعاتي با سازمانهاي منطقه‌اي و بين المللي و همچنين تأسيس و تقويت نمايندگي‌هاي مطبوعات در خارج از‌كشور به منظور بهره‌گيري از تجربيات و تحقيقات داخلي و خارجي در عرصه فعاليت‌هاي خبري و تبليغي.
‌هـ) انجام تحقيقات علمي درباره مطبوعات و سنجش ميزان تأثير فعاليت آنها در افكار عمومي.
‌و) تقويت تشكل‌هاي صنفي مطبوعات با هدف گسترش كمي و كيفي فعاليت‌هاي مطبوعاتي.
‌با عنايت به موارد فوق و با تكيه بر قانون اساسي، قانون مطبوعات، وظايف و مسئوليت‌هاي دستگاه‌هاي ذي ربط و ساير قوانين و مقررات فرهنگي،‌اصول سياست‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي در حوزه مطبوعات كه مبين نوعي توافق رسمي و اتفاق نظر مسئولان و متصديان امور در تشخيص،‌تعيين و تدوين مهم‌ترين اصول و اولويت‌هاي فعاليت‌هاي فرهنگي بوده و راهنما و دستورالعملي براي مديران فرهنگي مي‌باشد شامل عناصر و مؤلفه‌هايي به شرح ذيل مي‌باشد:
1 ـ در سياست فرهنگي جمهوري اسلامي در حوزه مطبوعات، «‌مباني اسلام» عبارت است از ضروري دين در اعتقادات، اخلاقيات، احكام، شعائر و‌مناسك دين.
2 ـ «‌اخلال در مباني اسلام» عمل يا بيان يا اثري است كه در اعتقاد يا التزام عملي جامعه به ضروريات اسلام ايجاد رخنه و تزلزل بنمايد و يا موجب‌هتك حرمت اسلام، ضروريات ديني و شعائر و مقدسات آن شود. «‌اخلال در حقوق عمومي» نيز تعرق و زير پا نهادن حقوق مردم (‌انفرادي يا گروهي)،‌شخصيتها و حكومت و تجاوز به حريم اين حقوق است.
3 ـ حقوق عمومي مورد نظر در سياست فرهنگي رسانه‌ها و مطبوعات عبارت است از: همه حقوق الزامي پذيرفته شده در اسلام و قانون اساسي براي‌فرد، جامعه و حكومت در روابط گوناگون فردي و اجتماعي كه شامل حقوق خصوصي حاكم ميان افراد و شخصيتها و نيز حقوق عمومي در قلمرو‌روابط ميان مردم و حكومت مي‌شود. كليت نظام اسلامي و آزاديهاي مصرح در قانون اساسي، نظم اجتماعي، امنيت، شئون اخلاقي، حيثيت اشخاص‌حقيقي و حقوقي نيز از مصاديق بارز حقوق عمومي به شمار مي‌آيد.
4 ـ در سياست فرهنگي مطبوعات، نقد علمي، بحث منطقي، طرح پرسش در مسائل ديني و نقد و بررسي عملكرد حكومت در صورتي كه موجب‌تضعيف باورهاي ديني و خلل در عمل به احكام اسلام و تعرض به حقوق عمومي نباشد، از عنوان اخلال خارج است. اخلال، عنوان قصدي نيست. در‌صورت اثبات عدم تحقق عنصر معنوي جرم يعني قصد، اين امر در تخفيف يا عفو مؤثر خواهد بود.
5 ـ موارد ذيل نيز از عنوان اخلال خارج است:
1-5 ـ اطلاع رساني صحيح، بهنگام و صادقانه در جهت انعكاس نظرات، انتقادهاي سازنده، پيشنهادها و توضيحات مردم و مسؤولين و طرح اشكالات‌و بيان نارسايي‌ها به قصد ريشه يابي و شناخت دقيق‌تر مسائل و دست يابي به راه حل‌هاي مناسب و سازنده براي پيشرفت كشور با رعايت موازين‌اسلامي و مصالح جامعه و قانون اساسي.
2-5 ـ نقل افكار و گفتار و مواضع فكري و عملي مخالفان انقلاب و نظام جمهوري اسلامي ايران به منظور نقد و بررسي محققانه و عالمانه آراء و رد‌انديشه‌هاي آنان به نحوي كه موجب تضعيف نظام نشود.
3-5 ـ ترويج فرهنگ نقد و انتقاد سازنده با پرهيز از توهين، تحقير و تخريب اشخاص.
4-5 ـ نقد و نفي آداب و سنن غلط و انحرافي.
5-5 ـ درج مقالات و مطالب علمي، تحقيقي و استدلالي و امثال آن در زمينه افكار و مكاتب الحادي در نشريات تخصصي، كه فاقد موضع‌گيري تبليغي‌و ترويجي باشد.
6-5 ـ درج مطلب و تصوير در زمينه‌هاي اخلاقي، هنري، ورزشي، علمي، تخصصي به دور از تحريك و ابتذال و به منظور ايجاد شناخت بيشتر و‌توسعه بينش مخاطب، به گونه‌اي كه بافت طبيعي مطلب مغاير با عفت عمومي نباشد.
7-5 ـ انتشار و درج تصاوير، مطالب طنز، طرح‌ها و كاريكاتورهايي كه حاوي توهين، افترا و هتك افراد حقيقي نبوده و به قصد انتقاد سازنده و اصلاح‌امور صورت گيرد.