آييننامه ايمني دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن در كارگاه‌ها
هدف: هدف از تدوين اين آييننامه، ايمن سازي محيط كارگاه‌ها به منظور پيشگيري از حوادث منجر به صدمات جاني و خسارات مالي در كارگاه‌هاي داراي دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن، غلطـك مخلوط‌كن و بشكه مخلوط‌كن مي‌باشد. مقررات اين آييـن‌نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده‌است.
فصل اول ـ تعاريف: دستگاه همزن: دستگاهي است كه با دارا بودن حداقل يك محور پره‌دار يا پاروك‌دار، در اثر چرخش محور و برخورد پره‌ها با مواد، عمل اختلاط را انجام مي‌دهد. دستگاه مخلوط‌كن: دستگاهي است كه بدنه آن بر روي يك يا چند پايه مستقر شده كه در اثر چرخش بدنه دستگاه و نيروي ثقل مواد داخل آن، عمل اختلاط انجام مي‌گيرد. دستگاه غلطك مخلوط‌كن ( كلندر): دستگاهي است كه با دارا بودن دو غلطك فلزي كه برخلاف جهت يكديگر در حال چرخش مي‌باشند و فشار وارده از ناحيه آنها بر روي مواد، عمل اختلاط انجام مي‌گيرد. بشكه مخلوط‌كن: نوعي دستگاه مخلوط‌كن است كه داراي يك محفظه استوانه‌اي بوده و عموماً بر روي دو پايه نصب شده و بطور مكانيكي در اثر چرخش حول محور خود، مواد مختلف را با هم مخلوط مي‌كند. دستگاه: منظور از عنوان دستگاه در متن اين آييننامه، دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن، غلطك مخلوط‌كن و بشكه مخلوط‌كن مي‌باشد.
فصل دوم ـ مقررات عمومي:
ماده1ـ انجام كليه امور نصب، راه‌اندازي، بهره‌برداري، سرويس، تعمير و نگهداري بايد توسط افراد ماهر و با رعايت دستور‌العمل‌هاي شركت سازنده و الزامات قانوني صورت پذيرد.
ماده2ـ نصب و استقرار سيستمهاي جابجايي و انتقال مواد بايد به گونه‌اي باشد كه خطري را براي كارگران ايجاد ننمايد.
ماده3ـ ايجاد سكوهاي ايمن براي انجام كليه اموري كه در ارتفاع انجام مي‌گيرد، الزامي است.
ماده4ـ براي ورود به داخل مخـزن دستگاه، بايد در مخـازن بزرگ از نردبان مجهز به حفاظ كمري و در مخازن كوچك از نردبانهاي چنگك‌دار و براي كف مخزن از پوششهاي غير‌لغزنده استفاده گردد.
ماده 5 ـ در حين روشن بودن دستگاه و همچنين بازرسي، تنظيم، تعمير، روغن‌كاري، تميز كردن و شستشو، دستگاه بايد مجهز به تجهيزات قطع كننده و قفل شونده باشد. همچنين استفاده از علائم و تابلوهاي هشدار دهنده در موارد فوق‌الذكر الزامي است.
ماده6 ـ پس‌از قطع عملكرد دستگاه توسط كليد توقف اضطراري، سيستم انتقال‌دهنده نيرو و مواد نبايد به طور خودكار راه‌اندازي شود، شروع بكار مجدد آن صرفاً به وسيله كليد راه‌انداز اصلي و به صورت دستي انجام گيرد.
ماده7ـ كليد‌هاي راه‌انداز و توقف دستگاه بايد به گونه‌اي تعبيه شود كه دستگاه فقط از يك محل روشن گردد، و متوقف ساختن آن از محلهاي مختلف امكان‌پذير باشد.
ماده 8 ـ كليد و وسايل قطع اضطراري بايد كاملاً مشخص و به سهولت قابل رويت و در دسترس باشد.
ماده9ـ كليه كليد‌هاي الكتريكي روشن و خاموش‌كردن دستگاه و ساير اجزاي الكتريكي بايد در برابر ورود هرگونه مواد خارجي عايق‌بندي شده باشد.
ماده10 ـ در مكانهايي كه گاز يا گردوغبار قابل انفجار وجود دارد كليه تجهيزات الكتريكي بايد از نوع ضد انفجار باشد.
ماده11 ـ در مواردي كه كج شدن مخزن به منظور تخليه، توسط نيروي الكتريكي يا مكانيكي انجام مي‌شود، بايد با استفاده از سيستمهاي حفاظتي از افتادن مخزن در زمان قطع برق يا بروز هرگونه اشكال فني ديگر جلوگيري شود.
ماده12ـ تمام زوائد و گوشه‌هاي تيز و برنده دستگاه‌ها و متعلقات آن كه ممكن است موجب بروز حادثه يا خطر شود بايد ايمن‌سازي گردد.
ماده13 ـ در مواردي كه افزودن مواد در حين فعاليت دستگاه ضرورت داشته باشد بايد انتقال اين مواد به روشي صورت پذيرد كه نيازي به حضور كارگر در منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده14ـ نمونه‌برداري از مواد داخل دستگاه‌ها در حين روشن بودن آنها، بايد با استفاده از روشهاي ايمن صورت پذيرد به گونه‌اي كه نياز به دخالت كارگر و يا ورود اعضاء بدن به منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده 15 ـ دريچه ورود مواد به مخزن بايد داراي حفاظ مطمئن بوده و يا بگونه‌اي باشد كه ضمن انتقال مواد، از تماس دست با پره‌ها و قسمتهاي خطرناك جلوگيري نمايد.
ماده 16 ـ فرايند توليد در دستگاه‌ها بايد به گونه‌اي باشد كه از متصاعد شدن غبار، دود، گاز يا بخار جلوگيري نموده و در صورت توليد، توسط تهويه موضعي به خارج از محيط كار هدايت گردد.
ماده17ـ چنانچه در فرايند كار احتمال خطر انفجار يا حريق وجود داشته باشد بايد اين دستگاه‌ها در مكاني نصب و بهره‌برداري گردد كه خطري براي افراد، ابنيه و دستگاه‌ها بوجود نياورد.
ماده18 ـ دستگاه‌هايي كه به روش دستي تغذيه مي‌شود بايد داراي مكانيزمي باشد كه از ورود دست به منطقه خطر جلوگيري نمايد.
ماده19ـ كليه دستگاه‌ها بايد در محلي نصب شود كه امكان هرگونه بازديد، سرويس، تعمير و شستشو وجود داشته و مجهز به سيستم جمع آوري و انتقال فاضلاب باشد.
ماده20 ـ كليه دستگاه‌ها بايد داراي پرونده مجزا باشد و دستورالعمل‌ها، نتايج سرويس، تجهيز، نگهداري و بازرسيهاي فني و ايمني در آن ثبت گردد.
ماده21 ـ انجام كليه امور نظافتي، روغن كاري و گريس كاري در هنگام روشن بودن دستگاه توسط دست ممنوع است.
ماده22 ـ در موارديكه روغن كاري دستگاه در هنگام روشن بودن آن ضروري باشد لازم است اين كار با استفاده از روشهاي فني و كاملاً ايمن انجام شود به طوري كه نيازي به حضور كارگر در منطقه خطر نباشد.
ماده23 ـ كليه قسمتهاي داغ دستگاه كه احتمال تماس بدن كارگر با آن وجود دارد بايد عايق بندي و يا حفاظ‌گذاري شود.
ماده24 ـ بمنظور جلوگيري از تجمع بارهاي الكتريسيته ساكن، كليه دستگاه‌ها بايد داراي سيستم اتصال به زمين موثر باشد.
ماده25 ـ براي جلوگيري از سقوط درب يا حفاظ دستگاه‌ها كه داراي وزن زياد مي‌باشد استفاده از وزنه تعادل الزامي است.
ماده26 ـ براي جابجايي كليه دستگاه‌ها و متعلقات آنها بايد از وسايل مكانيكي انتقال‌دهنده بار استفاده گردد.
ماده27 ـ نصب برچسب و تابلوهاي هشداردهنده و توصيه‌هاي حفاظتي و بهداشتي در نزديكي منطقه خطر يا بر روي دستگاه الزامي است.
ماده 28 ـ كليه دستگاه‌ها و تجهيزات مربوطه بايد داراي لوح مشخصات فني باشد.
ماده 29 ـ ميكروسوئيچ‌هاي دستگاه‌ها بايد داراي قاب حفاظتي باشد تا علاوه بر جلوگيري از وارد آمدن صدمات فيزيكي و شيميايي، امكان از كار انداختن آنها ممكن نباشد.
ماده30ـ اطراف سكوهاي كار، راه پله‌ها و نردبانها در كليه دستگاه‌ها بايد به نرده‌هاي حفاظتي مناسب تجهيز شود.
ماده31ـ كليه دستگاه‌ها بايد مجهز به وسايل متوقف كننده اضطراري باشد بطوريكه در مواقع لزوم باعث توقف سريع پره‌ها، بدنه و همچنين قسمتهاي متحرك دستگاه گردد.
فصل سوم ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن:
ماده32ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن سيار بايد به نحوي نصب شود كه ايستايي كامل دستگاه تامين گردد.
ماده33ـ در دستگاه‌هاي همزن كه پايين‌تر و يا حداكثر تا 25 سانتي متر بالاتر از جايگاه كار قرار گرفته‌اند، علاوه بر نرده حفاظتي نصب آستانه نيز الزامي است.
ماده34ـ در دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن كه در ارتفاع قراردارند كليه سكوهاي كار، بايستي حداقل يك متر پايين‌تر از لبه فوقاني مخزن تعبيه شود.
ماده35ـ كليه وسايل انتقال نيرو و مواد و همچنين متعلقات مربوطه آن كه داراي چند ايستگاه كنترل مي‌باشند بايد در هر ايستگاه، مجهز به يك وسيله قطع اضطراري باشد.
ماده36 ـ مخزن دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن كه قابليت جدا شدن را دارد بايد داراي تجهيزات ايمني باشد كه جدا كردن مخزن در زمان روشن بودن دستگاه مقدور نگردد.
ماده37 ـ درب، مخزن و ضمائم جفت شونده دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن بايد مجهز به سيستمي باشد كه در صورت قفل نشدن يا عدم قرارگيري در جاي صحيح، دستگاه قادر به كار نباشد.
ماده38 ـ دستگاه‌هاي همزن بايد داراي درب مجهز به ميكروسوئيچ باشد تا با قطع عملكرد دستگاه از تماس كارگر با قسمتهاي خطرناك داخل مخزن جلوگيري نمايد.
ماده 39 ـ در موارديكه در فرآيند كار نياز به بازديد و مشاهده وضعيت داخل مخزن مي‌باشد بايد از حفاظ مشبك يا شفاف استفاده نمود. در اين حالت ميكروسوئيچ قطع‌كننده عملكرد دستگاه بايد در زير اين حفاظ قرار گيرد.
ماده40 ـ دستگاه‌هاي همزن كه از درب مشبك استفاده مي‌كنند بايد حداكثر قطر چشمه‌هاي آن 5/2 سانتي‌متر باشد.
ماده41 ـ براي كليه عملياتي كه نياز به باز نمودن درب دستگاه مي‌باشد اين درب بايد داراي ضامن‌هايي باشد كه آن را در وضعيت ثابت نگه داشته و از سقوط آن جلوگيري نمايد.
ماده42 ـ اطراف دستگاه‌هاي مخلوط‌كن بايد داراي حفاظ مجهز به ميكروسوئيچ باشد كه به محض باز شدن آن، دستگاه متوقف گردد.
ماده43 ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن و بشكه مخلوط‌كن بايد داراي مكانيزمي باشد كه تا قبل از توقف كامل پره‌ها و قسمتهاي متحرك، برداشتن يا باز نمودن درب يا حفاظ غير‌ممكن باشد.
ماده44 ـ در زمان تخليه يا زمان برگشت به حالت عادي در دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن نبايد امكان حركت پره‌ها و قسمتهاي متحرك وجود داشته باشد.
ماده 45 ـ در دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن كه عمل تخليه بوسيله پره‌ها و يا توسط قسمتهاي مخلوط‌كننده آن انجام مي‌شود بايد دسترسي به قسمتهاي خطرناك مقدور نباشد.
ماده46 ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن بايد مجهز به سيستم قطع‌كننده‌اي باشد كه از سر‌ريز شدن مواد داخل مخزن جلوگيري نمايد.
ماده47 ـ عملكرد دستگاه‌هاي مخلوط‌كن و همزن و همچنين لوله‌هاي تخليه و سر‌ريز مايعات بايد به گونه‌اي باشد تا ضمن جلوگيري از پاشش مواد از انتشار آن به‌محيط كارگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده48 ـ حفاظ‌هاي اطراف دستگاه‌هاي مخلوط‌كن بايد حداقل هم ارتفاع با دستگاه باشد.
فصل چهارم ـ بشكه‌ها و غلطك‌هاي مخلوط‌كن ( كلندر):
ماده49 ـ اطراف بشكه‌هاي مخلوط‌كن بايد بوسيله نرده و حفاظ، ايمن‌سازي شود. اين حفاظها بايد مجهز به ميكروسوئيچ باشد تا در صورت باز شدن، ميكروسوييچ از عملكرد دستگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده50 ـ دريچه‌هاي بشكه مخلوط‌كن بايد مجهز به ضامن، حفاظ و يا قفلي باشد كه در زمان حركت دستگاه از باز شدن اتفاقي آن جلوگيري نمايد.
ماده51 ـ اطراف دستگاه‌هاي غلطك مخلوط‌كن (كلندر) بايد به لحاظ عوامل زيان‌آور محيطي كاملاً ايمن‌سازي شود.
ماده52 ـ دستگاه‌هاي غلطك مخلوط‌كن ( كلندر) بايد مجهز به سيم يا ميله‌اي باشد كه در طول دستگاه و در قسمت سر، سينه، كمر و مچ پاها قرار‌داده شود تا در صورت بروز نقص احتمالي، كارگر بتواند با كشيدن يا فشار بر روي سيم يا ميله متصل به ميكروسوئيچ نسبت به قطع دستگاه و نهايتاً راه‌اندازي دور معكوس آن اقدام نمايد.
ماده53 ـ دستگاه‌هاي غلطك مخلوط‌كن (كلندر) بايد مجهز به سيستم كلاچ معكوس باشد تا در صورت درگير شدن احتمالي اعضاي بدن يا لباس كار با غلطك‌ها، كارگر بتواند سريعاً جهت گردش غلطك‌ها را عوض نمايد.
ماده54 ـ دسترسي به مواد خروجي در دستگاه‌هاي غلطك مخلوط‌كن (كلندر) بايد از زير دستگاه يا سيني آن صورت پذيرد.
ماده 55 ـ كليه واردكنندگان، توليدكنندگان، فروشندگان، عرضه‌كنندگان، تعميركاران و بهره‌برداران دستگاه‌هاي مشمول اين آييننامه مكلف به رعايت استاندارد توليد و موارد ايمني و حفاظتي دستگاه‌هاي مربوطه مي‌باشند.
ماده56 ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آييننامه بر عهده كارفرماي كارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دليل عدم توجه كارفرما به اين آييننامه، مكلف به جبران كليه خسارت مي‌باشد.
[امضاء] اين آييننامه مشتمل بر 56 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 17/7/1387 شورايعالي حفاظت فني تهيه و در تاريخ 29/10/1387 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده‌است. آييننامه مذكور جايگزين آييننامه و مقررات حفاظتي ماشين‌هاي‌بهم‌زن و مخلوط‌كننده مصوب 11/6/1347 شورايعالي حفاظت فني مي‌گردد.