مصوب جلسة 510 مورخ 24/10/1381 شوراي عالي انقلاب فرهنگي
شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 510 مورخ 24/10/1381، در اجراي بند 6 وظايف اين شورا، شاخصهاي ارزيابي علم و فناوري را به اين شرح تصويب كرد:
مقدمه
علم و فناوري زيربناي توسعه پايدار هر كشور محسوب ميشود. از اينرو ارزيابي بخش علم و فناوري در سطح بينالمللي به عنوان فرايندي رو به رشد مورد توجه قرار گرفته است. تجارب ارزيابي از علم و فناوري در كشورهاي دنيا متفاوت است، ليكن آنچه در بيشتر كشورها مشترك ميباشد تعيين شاخصهاي ارزيابي به منظور سنجش ميزان رشد علم و فناوري است. اين شاخصها معمولاً در گزارشهاي سالانه سازمانها و مجلههاي معتبر بينالمللي به منظور مقايسه و مشخص نمودن وضع علم و فناوري كشورها استفاده ميشود.
با توجه به گزارشهاي بينالمللي و مطالعات و تجربيات مربوط به وضعيت علمي و پژوهشي كشور، عنوانهاي شاخصهاي ارزيابي علم و فناوري در دو سطح كلان و خرد و شاخصهاي كيفي به شرح زير تعيين ميشود:
الف ـ شاخصهاي كلان ارزيابي علم و فناوري
عنوانهاي شاخصهاي كلان ارزيابي علم و فناوري چگونگي ارزيابي بخش علم و فناوري كشور را بصورت كلي و فراتر از دستگاهها و سازمانهاي مربوط به اين بخش تعيين ميكند. ارزيابي براساس اين شاخصها بايد روند عمومي بخش علم و فناوري كشور و موقعيت نسبي آن را در عرصه بينالمللي مشخص كند.
1ـ شاخصهاي انساني
1ـ1 تعداد محققان در يك ميليون نفر جمعيت.
1ـ2ـ تعداد كل شاغلان تحقيقاتي در يك ميليون نفر جمعيت.
1ـ3ـ درصد محققان از كل شاغلان تحقيقاتي.
1ـ 4 ـ درصد محققان مراكز دولتي از كل محققان.
1ـ 5 ـ درصد شاغلان تحقيقاتي مراكز دولتي از كل شاغلان تحقيقاتي.
1ـ 6ـ درصد محققان در بخشهاي مختلف تحقيقات از كل شاغلان تحقيقاتي.
1ـ 7 ـ درصد كارشناسان پژوهشي از كل شاغلان تحقيقاتي.
1ـ 8 ـ درصد تكنيسينهاي شاغل در تحقيقات از كل شاغلان تحقيقاتي.
1ـ 9ـ تعداد شاغلان تحقيقاتي برحسب استانهاي كشور.
1ـ 10ـ تعداد و درصد محققان برحسب رشته تخصصي.
1ـ 11ـ درصد رشد تعداد محققان.
1ـ 12ـ تعداد نيروهاي پشتيباني و خدماتي تحقيقات.
2ـ شاخصهاي مالي.
2ـ1ـ كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ2ـ درصد رشد اعتبارات تحقيقاتي3.
2ـ3ـ درصد اعتبارات تحقيقاتي از توليد ناخالص ملي (GNP).
2ـ4ـ درصد اعتبارات دولتي تحقيقات از بودجه عمومي دولت.
2ـ5ـ درصد اعتبارات دولتي تحقيقات از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ6ـ درصد درآمدهاي تحقيقاتي از كل هزينههاي تحقيقاتي.
2ـ7ـ درصد هزينههاي تحقيقاتي از كل اعتبارات تحقيقاتي مصوب.
2ـ8ـ درصد اعتبارات تحقيقات كاربردي و توسعهاي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ9ـ درصد اعتبارات تحقيقات بنيادي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ10ـ درصد اعتبارات بخشهاي مختلف تحقيقات از كل اعتبارات تحقيقاتي و رشد اعتبارات هر بخش.
2ـ11ـ درصد اعتبارات پشتيباني تحقيقات به تفكيك عمراني و پرسنل دفتري خدماتي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ12ـ درصد هزينههاي پرسنلي تحقيقات از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ13ـ كل هزينة مربوط به خريد و انتقال فناوري.
2ـ14ـ كل درآمد حاصل از فروش و انتقال فناوري.
3ـ شاخصهاي ساختاري.
3ـ1ـ تعداد مراكز تحقيقاتي.
3ـ2ـ نسبت مراكز تحقيق و توسعه1 به كل مراكز تحقيقاتي.
3ـ3ـ نسبت مراكز تحقيقات علمي به كل مراكز تحقيقاتي.
3ـ4ـ نسبت مراكز تحقيقاتي غيردولتي به كل مراكز تحقيقاتي.
3ـ5ـ تعداد تفاهم نامههاي اجرا شده به تفكيك ملي و بينالمللي.
3ـ6ـ تعداد پايگاهها و شبكههاي رايانهاي اطلاعرساني علمي و مرتبط با شبكههاي اينترنت.
3ـ7ـ نسبت مراكز تحقيقاتي در هر يك از گروههاي تخصصي علمي2 به تفكيك.
3ـ8ـ نسبت مراكز تحقيقاتي دولتي در هر يك از گروههاي تخصصي علمي.
3ـ9ـ تعداد پاركها و شهركهاي تحقيقاتي و فناوري.
3ـ10ـ تعداد انجمنهاي علمي.
4ـ شاخصهاي عملكردي.
4ـ1ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي مصوب و فعال به تفكيك بنيادي، كاربردي و توسعهاي.
4ـ2ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته كه نتايج آن مورد استفاده قرار گرفته است.
4ـ3ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته به تفكيك بنيادي، كاربردي و توسعهاي.
4ـ4ـ درصد طرحهاي تحقيقاتي بنيادي از كل طرحهاي تحقيقاتي فعال.
4ـ5ـ درصد طرحهاي تحقيقاتي كاربردي و توسعهاي از كل طرحهاي تحقيقاتي فعال.
4ـ6ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجلات معتبر علميـ ترويجي و علميـ پژوهشي ايراني به تفكيك.
4ـ7ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجلات معتبر علميخارجي.
4ـ8ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجموعه مقالات كامل همايشهاي معتبر علمي داخلي.
4ـ9ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجموعه مقالات كامل همايشهاي معتبر علمي خارجي.
4ـ10ـ تعداد اختراعات و اكتشافات به ثبت رسيده.
4ـ11ـ تعداد ارجاعات به مقالات علميمنتشر شده.
4ـ12ـ تعداد كتب علميتخصصي تأليف شده و انتشار يافته توسط دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي و ناشران معتبر علمي.
4ـ13ـ تعداد قراردادهاي خريد و انتقال فناوري.
4ـ14ـ تعداد قراردادهاي فروش و انتقال فناوري.
5ـ شاخصهاي بهرهوري
5ـ1ـ نسبت تعداد مقالات منتشر شده به صد نفر محقق به تفكيك بندهاي 4 ـ 6 تا 4 ـ 9
5ـ2ـ نسبت اعتبارات تحقيقاتي به تعداد محققان و شاغلان تحقيقاتي به تفكيك.
5ـ3ـ نسبت اعتبارات تحقيقاتي به تعداد كل طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته.
5ـ4ـ نسبت تعداد محققان به تعداد مراكز تحقيقاتي.
5ـ5ـ نسبت اعتبارات تحقيقاتي به تعداد مراكز تحقيقاتي.
5ـ6ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي فعال به تعداد مراكز تحقيقاتي.
5ـ7ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي فعال به صد نفر محقق.
5ـ8ـ نسبت كل اعتبارات تحقيقاتي به تعداد محققان.
5ـ9ـ نسبت كل اعتبارات تحقيقاتي به يك ميليون نفر جمعيت كشور و به كل جمعيت كشور.
5ـ10ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته به طرحهاي تحقيقاتي مصوب.
5ـ11ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته كه نتايج آن مورد بهرهبرداري قرار گرفته به كل طرحهاي تحقيقاتي مصوب.
ب ـ شاخصهاي خرد ارزيابي علم و فناوري
عنوانهاي شاخصهاي خرد ارزيابي علم و فناوري، چگونگي ارزيابي دستگاهها و سازمانهاي مربوط به بخش علم و فناوري و نحوة مقايسه آنها را با هم معين ميكند. ارزيابي براساس اين شاخصها بايد در نهايت به رتبه بندي دستگاهها و سازمانهاي موجود دراين بخش منجر شود.
اين شاخصها، دانشگاه، پژوهشگاه، مركز تحقيقاتي، پژوهشكده، سازمان تحقيقاتي و گروه تحقيقاتي داراي تشكيلات مستقل را مورد ارزيابي قرار ميدهد.
1ـ شاخصهاي انساني.
1ـ1ـ تعداد محققان به تفكيك گروههاي تخصصي و مدرك علمي.
1ـ2ـ تعداد كل شاغلان تحقيقاتي به تفكيك گروههاي تخصصي.
1ـ3ـ تعداد كارشناسان پژوهشي.
1ـ4ـ تعداد تكنيسينهاي شاغل در تحقيقات.
1ـ5ـ درصد شاغلان تحقيقاتي از كل كاركنان.
1ـ6ـ تعداد دانشجويان دورههاي تحصيلات تكميلي به تفكيك مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري.
2ـ شاخصهاي مالي.
2ـ1ـ كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ2ـ درصد اعتبارات دولتي تحقيقات از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ3ـ درصد اعتبارات غيردولتي تحقيقات از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ4ـ درصد كمكها و درآمدهاي تحقيقاتي از كل اعتبارات تحقيقاتي به تفكيك.
2ـ5ـ درصد اعتبارات تحقيقات كاربردي و توسعه اي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ6ـ درصد اعتبارات تحقيقات بنيادي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ7ـ درصد كل اعتبارات تحقيقاتي از كل اعتبارات.
2ـ8ـ درصد اعتبارات پشتيباني تحقيقات به تفكيك عمراني و پرسنل دفتري خدماتي از كل اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ9ـ درصد هزينههاي پرسنلي از كل اعتبارات و از اعتبارات تحقيقاتي.
2ـ10ـ درآمد حاصل از فروش و انتقال فناوري.
3ـ شاخصهاي ساختاري.
3ـ1ـ تعداد تفاهم نامهها با ساير مراكز علميو تحقيقاتي براي انجام برنامهها و پروژههاي مشترك تحقيقاتي.
3ـ2ـ تعداد رشتهها و گروههاي علميـ تحقيقاتي به تفكيك.
3ـ3ـ تعداد قطبهاي تحقيقاتي (كانونهاي عالي تحقيقي نمونه)
3ـ4ـ تعداد مراكز تحقيقاتي.
3ـ5ـ داشتن پايگاهها و شبكههاي رايانهاي اطلاع رساني علميو ارتباط با شبكههاي اينترنت.
3ـ6ـ تعداد كتابهاي علميو منابع اطلاعرساني.
3ـ7ـ تعداد عناوين مجلات معتبر علمي داخلي و خارجي.
3ـ8ـ داشتن ارزيابي دروني منظم
4ـ شاخصهاي عملكردي
4ـ1ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي فعال.
4ـ2ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته كه نتايج آن مورد استفاده قرار گرفته است.
4ـ3ـ تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته به تفكيك بنيادي، كاربردي و توسعهاي.
4ـ4ـ درصد طرحهاي تحقيقاتي بنيادي از كل طرحهاي تحقيقاتي فعال.
4ـ5ـ درصد طرحهاي تحقيقاتي كاربردي و توسعه اي از كل طرحهاي تحقيقاتي فعال.
4ـ6ـ تـعداد مقالات منتشر شده در مجلات معتبر علميـ ترويجي و علميـ پژوهشي ايراني به تفكيك.
4ـ7ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجلات معتبر علمي خارجي.
4ـ8ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجموعه مقالات كامل همايشهاي معتبر علمي داخلي.
4ـ9ـ تعداد مقالات منتشر شده در مجموعه مقالات كامل همايشهاي معتبر علميخارجي.
4ـ10ـ تعداد اختراعات و اكتشافات به ثبت رسيده.
4ـ11ـ تعداد قراردادهاي تحقيقاتي اجرا شده با ساير مراكز علميبه تفكيك داخل و خارج.
4ـ12ـ تعداد اعضاي هيئت علميكه در راهنمايي دانشجويان تحصيلات تكميلي مشاركت دارند.
4ـ13ـ تعداد اعضاي هيئت علميكه در انجام تحقيقات در ساير مراكز علميو تحقيقاتي داخلي و خارجي همكاري داشتهاند.
4ـ14ـ تعداد اعضاي هيئت علميو يا محققاني كه براي انجام تحقيقات از ساير مراكز دعوت شدهاند.
4ـ15ـ تعداد كارگاههاي علميتخصصي برگزار شده.
4ـ16ـ تعداد گردهماييهاي علميبرگزار شده.
4ـ17ـ تعداد سخنرانيهاي علميو جلسات مباحثه.
4ـ18ـ تعداد رتبهها و افتخارات پژوهشي اخذ شده از جشنوارههاي علمي و پژوهشي ملي و بينالمللي.
4ـ19ـ تعداد عناوين كتب و نشريات علميمنتشر شده.
4ـ20ـ تعداد قراردادهاي فروش و انتقال فناوري.
5ـ شاخصهاي بهرهوري
5ـ1ـ نسبت تعداد مقالات منتشر شده به تعداد محققان
5ـ2ـ نسبت اعتبارات تحقيقاتي به تعداد محققان و شاغلان تحقيقاتي به تفكيك.
5ـ3ـ نسبت اعتبارات تحقيقاتي به تعداد كل طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته.
5ـ4ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي فعال به تعداد محققان.
5ـ5ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته به طرحهاي تحقيقاتي مصوب.
5ـ6ـ نسبت تعداد طرحهاي تحقيقاتي پايان يافته كه نتايج آن مورد بهرهبرداري قرار گرفته به كل طرحهاي تحقيقاتي مصوب
ج ـ شاخصهاي كيفي ارزيابي علم و فناوري
شاخصهاي كيفي ارزيابي علم و فناوري، مؤلفهها و مقولاتي از سامانة علم و فناوري ملي را مورد بررسي و پرسش قرار ميدهد كه تبيين كمي آنها دشوار يا غيرممكن است. پاسخ به اين پرسشها بايد به صورت تحليلي و از طريق نظرخواهي از صاحبنظران و مديران علم و فناوري فراهم آيد و نتايج ارزيابي براساس شاخصهاي آماري را تكميل كند. اين شاخصها عبارتند از:
1ـ ميزان تطبيق تحقيقات انجام شده در كشور با هدفهاي برنامههاي توسعه.
2ـ فرآيند سياستگذاري و تعيين راهبردهاي علم و فناوري در كشور.
3ـ كيفيت ساماندهي و سازماندهي ملي علم و فناوري.
4ـ كيفيت نظام اطلاع رساني علم و فناوري در كشور.
5 ـ توسعة ارتباطات بينالمللي در زمينة علم و فناوري.
6 ـ ميزان استفاده از نتايج تحقيقات در كشور.
7ـ گسترش فرهنگ و روحية تحقيق در كشور و ميزان اعتقاد به استفاده از تحقيق در برنامهريزيهاي عمراني و توسعهاي.
8ـ ميزان مشاركت دانشمندان و محققان كشوردر تصميم گيري امور مربوط به علم و فناوري.
9ـ نحوة مصرف بودجههاي تحقيقاتي در كشور.
10ـ ميزان ارائه خدمات و تسهيلات بخش دولتي در امور تحقيقاتي.
11ـ كيفيت انتقال فناوري از خارج به داخل كشور و انجام تحقيقات تطبيقي به منظور بو ميكردن آن.
12ـ ارتباط بخش صنعت با مراكز تحقيقاتي( دانشگاهي و غيردانشگاهي).
13ـ ميزان گرايش به مراكز تحقيقاتي غيردولتي و روند توسعه كمي و كيفي آنها.
14ـ كيفيت مديريت مراكز تحقيقات.
15ـ منزلت اجتماعي و رضايت شغلي دانشمندان و محققان.
16ـ كيفيت مجلات علميـ پژوهشي كشور.
17ـ كيفيت كتابهاي علمي.
18ـ كيفيت همايشهاي علميو امكانات و تجهيزات مربوط جهت برگزاري همايشها در سطح بينالمللي.
19ـ ميزان توجه به ايجاد راهكارهاي مناسب جهت جذب نخبگان و كاهش مهاجرت آنان.
تبصره: كلية دستگاههاي اجرايي موظفند همكاري لازم را با هيئت نظارت و ارزيابي فرهنگي و علميشوراي عالي انقلاب فرهنگي براي نيل به ارزيابي وضع فرهنگي، علمي، آموزشي و پژوهشي كشور و تهيه گزارشهاي سالانه به عمل آورند./ص/510/12
[امضاء]
رئيس جمهور و رييس شوراي عالي انقلاب فرهنگي ـ سيد محمد خاتمي